Trong những năm tháng diễn ra cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước, Tây Ninh được Trung ương Đảng chọn làm căn cứ cho một số cơ quan đầu não của cách mạng miền Nam Việt Nam, trong đó, căn cứ Trung ương Cục miền Nam là cơ quan cao nhất, có nhiệm vụ chỉ đạo và lãnh đạo trực tiếp cách mạng miền Nam đặt tại Nam Bộ. Lịch sử đã đi qua nhưng những chứng tích vẫn còn đó. Vì thế, ngày 20/4/2025, chi bộ và chi đoàn trường mầm non Bình Trj Đông B đã tổ chức chuyến đi về nguồn tại Trung ương cục miền Nam để tưởng nhớ đến những anh hùng liệt sĩ đã kiên cường dũng cảm bảo vệ Tổ quốc, tưởng nhớ đến những vị lãnh đạo của chiến trường miền nam với tài trí thao lược dẫn dắt cuộc chiến đi đến thành công, giải phóng dân tộc.
Trung ương Cục miền Nam thuộc địa bàn xã Tân Lập, huyện Tân Biên - chứng tích về những năm tháng chiến đấu đầy hy sinh gian khổ nhưng rất đỗi tự hào của cán bộ, chiến sĩ cách mạng miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Căn cứ Trung ương Cục miền Nam có diện tích khoảng 70 ha, nằm trong rừng Rùm Đuôn phía Bắc tỉnh Tây Ninh, sát biên giới Việt Nam – Campuchia, gồm các hạng mục:
+ Khu di tích Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam;
+ Khu nhà bia, bia lưu niệm các cơ quan thuộc Trung ương Cục, Ban an ninh Trung ương Cục và khu bảo tồn thiên nhiên Chàng Riệc. Đây là nơi lưu giữ những chứng tích, kỷ niệm về cuộc đời hoạt động cách mạng gian khổ và tự hào của nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và cán bộ, chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ trên chiến trường miền Nam Việt Nam... Bộ máy của cơ quan Trung ương Cục và các đơn vị trực thuộc trong những tháng năm kháng chiến có quy mô bề thế.
Với đội ngũ cán bộ, nhân viên khoảng trên dưới 500 người khi mới thành lập tại vùng rừng núi Mã Đà vào năm 1961, đến năm 1969 đã lên tới 7.357 người và 24 cơ quan, đơn vị trực thuộc. Đặc biệt, trong 15 năm (1961 - 1975), tại Căn cứ Trung ương Cục miền Nam đã cụ thể hóa được nhiều chủ trương, quyết sách của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng miền Nam, từ đó cho ra đời nhiều Chỉ thị, Nghị quyết quyết định đường lối chiến lược của cách mạng miền Nam và triển khai thành công trong phạm vi toàn chiến trường miền Nam. Với những giá trị đặc biệt của di tích, ngày 10/5/2012, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng Di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam là Di tích quốc gia đặc biệt.
Điểm đến đầu tiên của chúng tôi tại Trung ương cục là Nhà trưng bày di tích lịch sử với khoảng 1.000 hình ảnh, hiện vật về đời sống sinh hoạt và chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ cách mạng tại chiến khu xưa. Giữa nhà trưng bày là sa bàn về toàn bộ khu căn cứ giúp khách tham quan nhận biết vị trí của từng khu vực trong chiến khu xưa. Tại nhà trưng bày, nhiều hiện vật đơn sơ, bình dị liên quan đến sinh hoạt trong chiến khu thời lửa đạn như: chiếc bàn làm việc của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, xe đạp của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, súng tự tạo mang tên “Ngựa trời”, … Tất cả như tái hiện lại quãng thời gian sống và làm việc gian khổ của quân và dân miền Nam thời đánh Mỹ.
Từ nhà trưng bày, theo con đường nhỏ quanh co uốn lượn giữa rừng cây, chúng tôi đến thăm khu nhà lá đơn sơ ẩn mình dưới những tán cây rậm rạp: Nhà trực, Nhà họp tập thể, Nhà bảo vệ, Nhà giao liên, nhà ở của các cán bộ cao cấp, nhà ở của chiến sĩ và các ban, ngành. Đây là nơi mà ba đồng chí từng giữ chức vụ Bí thư Trung ương Cục miền Nam: Nguyễn Văn Linh, Nguyễn Chí Thanh và Phạm Hùng cùng nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp khác như: Võ Văn Kiệt, Phạm Thái Bường, Phan Văn Đáng, Phạm Văn Xô, Trần Nam Trung… đã từng sống và làm việc. Tất cả các ngôi nhà đều được dựng bằng vật liệu tre, gỗ, trong nhà, có các vật dụng như: chõng tre, tủ, kệ, bàn, ghế, tài liệu, túi da, bút, đài, đèn... Bên cạnh mỗi căn nhà là một hầm chữ A nửa chìm, nửa nổi; các căn hầm được nối với nhau bởi hệ thống giao thông hào liên hoàn dài hàng chục cây số, đan xen như mạng nhện. Anh hướng dẫn di tích đã cho chúng tôi biết, các ngôi nhà này đều được lợp bằng một loại lá gọi là lá trung quân - loài cây mọc phổ biến ở đây. Lá trung quân rất dai, bền, khó mục bởi mưa nắng, đặc biệt là không bén lửa, khó cháy, bảo vệ an toàn cho cán bộ, chiến sỹ.
Tại khu căn cứ Trung ương Cục miền Nam, hiện còn hệ thống bếp lửa Hoàng Cầm. Gọi là bếp lửa Hoàng Cầm bởi, trong thời gian Hoàng Cầm tham gia chiến đấu tại căn cứ Trung ương Cục miền Nam, với vai trò là anh nuôi, ông nghĩ ra một loại bếp lửa theo kiểu hang chuột khi đun nấu không có khói nhằm tránh sự phát hiện của địch. Bếp được đào sâu xuống lòng đất, có các ống dẫn khói, hầm phụ chứa khói và nhiều rãnh nhỏ để thoát khói. Trên các đường rãnh có phủ nhiều lá cây. Khi đốt lửa, áp suất không khí sẽ đẩy khói bay theo đường dẫn vào hầm chứa khói, sau đó khói tiếp tục tỏa ra theo các đường rãnh, gặp lá cây chỉ bay nhẹ như những làn sương mỏng. Bếp lửa Hoàng Cầm đáp ứng được một trong 3 yêu cầu bí mật đặt ra trong căn cứ cách mạng: “đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng”.
Đến với căn cứ Trung ương Cục miền Nam, ai cũng không khỏi bồi hồi và xúc động trước những chứng tích, kỷ niệm về cuộc đời hoạt động cách mạng gian khổ, hy sinh của nhiều đồng chí lãnh đạo của Đảng và cán bộ, chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Khu Di tích là điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước, nhất là đối với các thế hệ trẻ Việt Nam.